جزئیات صیغه موقت یا متعه + شرایط و احکام

صیغه موقت یا متعه یکی از انواع ازدواج در مذهب شیعه است که برای مدت معین و با مهریه مشخص بین زن و مرد صورت می‌گیرد. در این نوع ازدواج، رابطه زوجیت با پایان مدت تعیین‌شده خودبه‌خود منقضی می‌شود. در حالی که در برخی از جوامع اسلامی به ویژه اهل سنت، ازدواج موقت حرام اعلام شده است، شیعیان آن را مشروع می‌دانند و بر اساس آیه ۲۴ سوره نساء آن را تایید می‌کنند.

یکی از ویژگی‌های اصلی ازدواج موقت، تعیین مدت زمان آن است که می‌تواند از چند ساعت تا مدت زمانی طولانی‌تر باشد. با پایان این مدت، رابطه زوجیت به طور خودکار تمام می‌شود، بدون نیاز به طلاق. این مدت زمانی هیچ حداقل یا حداکثری ندارد، اما برخی معتقدند که اگر مدت زمان ازدواج موقت از طول عمر معمول انسان بیشتر باشد، آن ازدواج به ازدواج دائم تبدیل خواهد شد.

مهریه و انقضای عقد

در ازدواج موقت، همانند ازدواج دائم، تعیین مهریه ضروری است. در صورتی که مهریه تعیین نشود، عقد باطل خواهد بود. همچنین، در ازدواج موقت نیازی به طلاق نیست، زیرا عقد به پایان مدت زمان تعیین‌شده یا بذل مدت از سوی مرد منقضی می‌شود.

ارث و مسایل مرتبط

در مورد ارث در ازدواج موقت، فقها نظرات متفاوتی دارند. برخی معتقدند زن و مرد در این نوع ازدواج از یکدیگر ارث نمی‌برند، مگر اینکه در هنگام عقد شرط توارث کنند. در حالی که برخی دیگر معتقدند که زن و مرد می‌توانند از یکدیگر ارث ببرند، به‌ویژه در صورت توافق ضمن عقد.

مسائل دیگر

در ازدواج موقت، زن نمی‌تواند با غیرمسلمان یا کسانی که از مذهب شیعه تبعیت نمی‌کنند ازدواج کند، اما مرد می‌تواند با زنان اهل کتاب ازدواج موقت انجام دهد. همچنین، تعداد ازدواج موقت برای مرد هیچ محدودیتی ندارد، در حالی که زن نمی‌تواند هم‌زمان با بیش از یک مرد ازدواج موقت داشته باشد.

عده در ازدواج موقت

پس از پایان ازدواج موقت، زن باید مدت عده را رعایت کند که معمولاً دو بار پاک شدن از قاعدگی است. در صورتی که شوهر در زمان ازدواج موقت بمیرد، مدت عده چهار ماه و ده روز خواهد بود.

اجازه پدر در ازدواج موقت

در ازدواج موقت، دختر بالغ و رشید نیازی به اجازه پدر ندارند، اما در برخی موارد اختلاف نظر وجود دارد که آیا پدر باید در این نوع ازدواج دخالت کند یا خیر.

این نوع ازدواج به‌ویژه در ایران با توجه به فقه امامیه به رسمیت شناخته می‌شود، در حالی که در بسیاری از کشورهای اسلامی و غربی، چنین نهادی وجود ندارد.

کجا صیغه موقت کنیم؟

صیغه موقت را می‌توان در مکان‌هایی انجام داد که هم از نظر شرعی و هم قانونی معتبر باشند. اولین و مطمئن‌ترین مکان، دفاتر رسمی ازدواج و طلاق است که با داشتن مجوز قانونی و حضور افراد متخصص، عقد موقت را با رعایت اصول شرعی ثبت می‌کنند. این دفاتر شرایط لازم مانند احراز هویت، رضایت طرفین و ثبت مدت زمان عقد را فراهم می‌کنند.

اگر امکان مراجعه به دفاتر رسمی وجود ندارد، مساجد یا مراکز دینی معتبر نیز مکان مناسبی برای انجام صیغه موقت هستند، زیرا اغلب روحانیون آگاه به احکام شرعی در این مکان‌ها حضور دارند و می‌توانند عقد را به‌درستی جاری کنند. برخی افراد ممکن است در منازل شخصی یا محیط‌های خصوصی با رعایت حریم شخصی و اصول شرعی این امر را انجام دهند. اما در این حالت توصیه می‌شود یک روحانی یا فرد آگاه به قوانین شرعی برای اجرای عقد حضور داشته باشد.

در هر صورت، برای جلوگیری از مشکلات قانونی یا سوءتفاهمات، بهتر است عقد موقت در مکان‌هایی انجام شود که ثبت قانونی امکان‌پذیر باشد و حقوق طرفین به‌خوبی رعایت شود. انتخاب محیطی امن و معتبر، اعتماد و اطمینان بیشتری برای طرفین ایجاد می‌کند.

وظایف مرد در صیغه موقت

در ازدواج موقت، مرد موظف به پرداخت نفقه متعارف همسر موقت خود در صورت سکونت وی در منزل است. همچنین از دیگر وظایف مرد در صیغه موقت، پرداخت مهریه تعیین شده در عقدنامه است. علاوه بر این، مرد باید با همسر موقت خود معاشرت مناسب داشته باشد و از آزار و اذیت وی خودداری کند. در صورت تمایل به انحلال زودهنگام عقد، مرد می‌تواند مدت باقی‌مانده را به زن بذل کند.

احترام به همسر موقت و رعایت حدود شرعی و اخلاقی نیز از دیگر وظایف مرد در صیغه موقت است. لازم به ذکر است که ازدواج موقت نیز مانند هر نوع رابطه دیگری، بر اساس توافق طرفین و با رعایت قوانین شرعی و قانونی صورت می‌گیرد. بنابراین، بهتر است قبل از انجام هرگونه اقدامی، با بهترین مشاور حقوقی در تهران مشورت کنید.

مهریه در صیغه موقت چگونه است؟

در عقد موقت، مهریه یکی از شرایط اساسی عقد است؛ زیرا با توجه به مدت مشخص و محدود آن، مهریه نیز باید مشخص باشد. در واقع زمانی که صیغه موقت خوانده ‌شود، مرد مهریه را مدیون زن می‌شود و باید آن را به همسرش پرداخت کند. حال فواید مهریه عندالاستطاعه و مهریه عندالمطالبه متفاوت است که با توجه به اولویت های زوجین، یکی از آنها را با توافق یکدیگر انتخاب می کنند.

اگر مهریه در صیغه موقت مشخص شده باشد و مرد به هر دلیلی آن را نپردازد، عقد صحیح است؛ اما از لحاظ شرعی و عرفی، مرد بدهکار و مدیون زن خواهد بود. حتی در صورتی که مرد در پی حوادثی مانند ورشکستگی یا آتش‌سوزی، توانایی مالی خود را از دست بدهد، همچنان بدهی او نسبت به زن پابرجاست و به محض کسب توانایی مالی باید مهریه زن را بپردازد. به طور کلی، در صیغه موقت، مرد ملزم به پرداخت مهریه معلوم به همسر خود است، مگر این که زن مهر خود را به مرد ببخشد. در این مورد می توانید از راهنمایی بهترین وکیل مهریه در تهران استفاده کنید.

شرایط نفقه در صیغه موقت

در ازدواج موقت، زوجه به طور عمومی حق نفقه یا گرفتن خرجی از مرد را ندارد، مگر این که دریافت آن در زمان عقد شرط شده باشد. پس تنها در صورتی که ضمن عقد برای پرداخت نفقه بین طرفین توافقی صورت گرفته باشد، زن مستحق دریافت آن خواهد بود.

لذا چنانچه مرد از پرداخت نفقه به زن امتناع کند، جرمی مرتکب نشده است؛ اما زن می‌تواند از طریق دادگاه مرد را مجبور به پرداخت نفقه کند. این موارد اغلب در جهت حفظ منافع زن در ازدواج موقت در نظر گرفته می‌شوند و مانع از وابستگی زن به مرد خواهد شد.

شرایط فسخ صیغه چیست؟

بر اساس ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی، طلاق محدود به ازدواج دائم است و در صیغه موقت وجود ندارد؛ در واقع، صیغه پس از پایان مدت معلوم آن خود به ‌خود منقضی خواهد شد.

ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی:

طلاق مخصوص عقد دائم است و زن منقطعه به انقضای مدت یا بذل آن از طریق شوهر از زوجیت خارج می‌شود.

چنانچه مدتی از صیغه باقی مانده باشد، ولی شوهر آن را ببخشد، ازدواج موقت پایان می‌یابد و نیازی به انجام مراحل طلاق مانند ثبت محضری و… مانند ازدواج دائم نیست. مواردی که منجر به فسخ عقد ازدواج موقت می‌شوند، عبارتند از:

فسخ نکاح

فسخ نکاح یعنی پایان دادن به صیغه موقت و این موضوع در صورت وجود عیوب و شرایطی که در قوانین تعیین شده، ممکن است.

بذل مدت

مرد می‌تواند مدت باقی‌مانده از عقد موقت را به زن بخشیده و ازدواج را پایان دهد. این موضوع در اختیار مرد است اما در صورت احراز عسر و حرج برای زن، او نیز می‌تواند از طریق دادگاه مرد را ملزم به بذل مدت باقی مانده از صیغه کند.

انقضای مدت

اشاره کردیم که ازدواج موقت، محدود به مدت زمانی مشخص است که هنگام عقد ذکر می‌شود و پس از اتمام این مدت، عقد خود به خود منحل می‌شود و در صورت تمایل طرفین باید مجدد صیغه عقد موقت جاری شود.

عده زن در ازدواج موقت چگونه است؟

طبق اساس ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی، مدت عده در صیغه موقت برای زنی که باردار نیست، پس از پایان مدت ازدواج موقت، فسخ عقد یا بذل مدت از طرف شوهر، برابر با گذشت دو دوره از عادت ماهانه زن است. چنانچه زن به اقتضای سن، عادت ماهانه نداشته باشد، مدت عده ۴۵ روز است و چنانچه باردار باشد، مدت عده تا زمان زایمان خواهد بود.

اگر زن یائسه باشد یا با همسرش نزدیکی نکرده باشد، نیازی به نگهداری عده نیست و قادر است بلافاصله پس از فسخ عقد موقت، برای ازدواج مجدد اقدام کند.

در صورتی که مرد فوت کند، زن باید ۴ ماه و ۱۰ روز عده نگه دارد و اگر باردار باشد، مدت عده تا زمان زایمان خواهد بود. چنانچه فاصله بین زایمان و مرگ شوهر کمتر از ۴ ماه و ۱۰ روز باشد، زن باید این مدت را عده نگه دارد.

ارث در ازدواج موقت چگونه است؟

موضوع ارث در صیغه موقت از دو دیدگاه قابل بررسی است که یکی ارث بردن زن از مرد است و دومی ارث بردن فرزندان حاصل از ازدواج موقت. در مورد ازدواج موقت، قانون به طور صریح مسأله ارث را مشخص نکرده و زن و مرد در ازدواج موقت از هم ارث نخواهند برد.

در مورد فرزندان نیز چنانچه عقد موقت به صورت قانونی ثبت شده باشد، حقوق فرزندان مانند ازدواج دائم به رسمیت شناخته خواهد شد و از پدر خود ارث می‌برند و پدر موظف به پرداخت هزینه نگهداری و نفقه فرزندان و همسر خود است.

اما چنانچه ازدواج موقت، ثبت قانونی نشده باشد، اثبات این موضوع مشکل و گاهی غیرممکن است. لذا برای اینکه فرزندان حاصل از صیغه موقت بتوانند حقوق خود را دریافت کنند، باید این ازدواج ثبت رسمی شده باشد.

تفاوت های عقد موقت و دائم

یکسری تفاوت‌ها بین ازدواج دائم و صیغه موقت وجود دارد که به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

در عقد دائم، مخارج و پرداخت نفقه زن بر عهده شوهر است؛ اما در عقد موقت زن و مرد درباره این موضوع زمان عقد توافق می‌کنند.

در ازدواج موقت بعد از پایان مدت معلوم صیغه، زن و مرد می‌توانند مجدد آن را تمدید کرده یا جدا شوند اما عقد دائم مادام العمر است و برای جدا شدن باید طلاق گرفت.

در ازدواج دائم طرفین از هم ارث می‌برند؛ اما در صیغه موقت اینطور نیست.

در عقد موقت ورود و خروج زن منوط به اجازه مرد نخواهد بود و جزئیات روابط بین این دو توافقی است.

در عقد دائم چنانچه مهریه تعیین نشده باشد، اجرت‌المثل آن باید به زن داده ‌شود اما عقد موقت بدون تعیین مهریه صحیح نیست.

وضعیت فرزند حاصل از ازدواج موقت چه می شود؟

از علل اصلی تاکید بر ثبت عقد موقت، موضوع بارداری زن است. زیرا برای دریافت شناسنامه برای فرزند حاصل از این ازدواج، زن باید اثبات کند که فرزند متعلق به مرد و مشروع است، یعنی زمان تشکیل نطفه، زن و مرد شرعاً محرم و زن و شوهر بوده‌اند. اگر صیغه موقت، ثبت رسمی نشده باشد، اثبات این موضوع گاهی مشکل یا حتی غیرممکن خواهد بود.

اگر زن ثابت کند که فرزند او مشروع است، مرد باید برای فرزندش شناسنامه بگیرد و تمامی حقوق قانونی او مانند حق ارث و… محفوظ خواهد بود. با ثبت رسمی عقد موقت، چنانچه به هر دلیلی مرد حضور نداشته باشد، زن می‌تواند برای فرزند خود شناسنامه بگیرد.

سوالات متداول صیغه موقت

آیا می توان دختر باکره را صیغه کرد؟

برای صیغه دختر باکره، اجازه پدر یا جد پدری او لازم است و چنانچه دسترسی به هیچکدام از این دو نفر ممکن نباشد، بدون اجازه نیز صیغه قابل اجراست.

آیا در تعداد صیغه موقت محدودیت وجود دارد؟

برای زنان در یک زمان عقد بیش از یک نفر جایز نیست اما برای مردان محدودیتی در این باره وجود ندارد.

شرایط صیغه موقت برای دختر مجرد چگونه است؟

برای دختران مجرد عاقل، بالغ و باکره اجازه پدر یا جدپدری برای ازدواج موقت الزامی است. اگر دختر قبلا ازدواج کرده باشه به اجازه پدر نیازی ندارد.

کجا صیغه کنیم؟

اگر زوجین ضمن عقد موقت شرط کرده باشند که ازدواج موقتشان ثبت شود، صیغه باید در دفترخانه خوانده و ثبت شود.