گفت و گوی مستقیم ترامپ با تهران بر قرار می شود؟

پیروزی ترامپ را از اهمیت بیشتری برخوردار است که جمهوری خواهان علاوه بر فتح کاخ سفید، مجلس سنا، مجلس نمایندگان و دادگاه عالی را هم در اختیار خواهند داشت.این شرایط میتواند قدرت بسیار بیشتری به رییس جمهور برای اجرای برنامه هایش بدهد.
 پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ایالات متحده آمریکا، بر خلاف انتظار که نظر سنجی ها آمار او و کامالا هریس، نامزد دموکراتها را برابر تلقی می کردند، نسبتا آسان به دست آمد.
تحلیلگران در داخل و خارج آمریکا به دلایل این پیروزی برای ترامپ خواهند پرداخت، ولی این شرایط می تواند قدرت بسیار بیشتری به رییس جمهور برای اجرای برنامه هایش بدهد؛ به ویژه رییس جمهوری همچون ترامپ که حزب جمهوریخواه را هم کاملا در اختیار گرفته و هر مخالفی در داخل حزب را مورد اتهام قرار داده و به راحتی ساکت کرده و یا از صحنه فعالیت یتواند خارج می  کند. ترامپ به علت همین ویژگیهای شخصیتی در دوره قبل ریاست جمهوری اش توانست حزب را کاملا در اختیار خود بگیرد.

برخلاف مبارزات انتخابی دوره قبل و درسال  ۲۰۱۶ که  ترامپ بطور مرتب بر برخورد با جمهوری اسلامی و پاره کردن برجام تاکید می کرد این بار در مبارزه انتخاباتی با کاملا هریس و در اجتماع هواداران خود و نیز در بعضی مصاحبه های رسانه ای بر گفت و گو با ایران تأکید می کرد. او در این گفت و گوها تاکید داشت که تمایلی ندارد جمهوری اسلامی ایران به سلاح هسته ای دست پیدا کند. حتی در گفت و گویی خواهان موفقیت دولت ایران شد و در جای دیگر که فقط یکبار تکرار شد تأکید کرد که می خواهد به تحریم های ایران و روسیه پایان دهد.

هرچند هیچ کس نمیتواند بر صحبت های دونالد ترامپ حساب ویژه ای باز کند، ولی با توجه به روحیات تجاری مسلکی وی و نیز تأکیدات مکرر او از پرهیز از جنگ و درگیری، نمی توان نسبت به صحبت های او بی تفاوت بود؛ به ویژه آنکه صحبت های تازه وی در مقایسه با صحبت های انتخابی گذشته ترامپ متفاوت و گاها در تضاد است.

انتظارهای ترامپ از تهران

می توان گفت که اولین انتظار ترامپ از ایران گفت و گوی مستقیم است. همچنانکه در دوره قبل و بعد از خطاهایی که در مورد مردم ایران انجام داد به دفعات خواستار چنین گفت و گوهایی شد که البته نتیجه ای نگرفت. وی آنقدر این گفت و گوها را دنبال می کرد که واسطه های مختلفی را به کار گرفت و حتی در رالی انتخاباتی جدید خود به دفعات اعلام کرد اگر در انتخابات ۲۰۲۰ تقلب نشده بود من در آستانه توافق با ایران بودم که البته توهمی بیش نبود.

او تصور می کرد که اجرای تحریم های سخت علیه ایران و به ویژه ممانعت از فروش نفت، جمهوری اسلامی ایران را وادار می کند که با وی وارد مذاکره شده و توافقی حاصل شود. انتظارات دیگر ترامپ از جمهوری اسلامی عدم و یا کاهش همکاری با جبهه مقاومت، همکاری اقتصادی با ایران و نیز کاهش میزان غنی سازی است که می توان گفت سه موضوع فوق مورد موافقت جمهوری اسلامی قرار نخواهد گرفت.

امنیت نیروهای آمریکایی در منطقه و بویژه در عراق و سوریه میتواند از خواسته و انتظارات دیگر ترامپ از تهران باشد.

انتظارات ایران از ترامپ

تصور می کنم اولین انتظار فوری جمهوری اسلامی از ترامپ و حتی قبل از ورود به کاخ سفید تلاش برای آتش بس در غزه و لبنان است. نسل کشی و کشتار انسانهای غیر نظامی و ویرانی خانه و کاشانه، بیمارستان ها و مدارس در این دو سرزمین غیر قابل تحمل شده است. در این رابطه ترامپ بر دو مسأله در مبارزات انتخاباتی خود تأکید کرده است. حتی این سخنان را در بعد از پیروزی انتخاباتی جدید و همین امروز با سخنانی کوتاه اعلام کرد که در دوره ریاست جمهوری او هیچ جنگی رخ نداده و فقط به حذف تروریستهای داعش اقدام کرده است. او در گفت و گوهایی که با لبنانی ها و عرب تبارهای مسلمان در مبارزات انتخاباتی این دوره داشت بر ایجاد آتش بس در منطقه تأکید کرد. باید دید که آیا دونالد ترامپ به تعهدات خود در این خصوص وفا می کند یا خیر؟ او در مبارزات انتخاباتی دوره قبل نیز اکثر قول هایی که برای جمع آوری رأی، چه در مورد مسائل داخلی و چه در مورد سیاست خارجی داد؛ عمل کرد هر چند که حداقل دو مورد آنها علیه ایران و مسلمانان بود؛ خروج از برجام و ممانعت از ورود مسلمانان به آمریکا .

می توان گفت که ترامپ به دلایلی و شاید هم منافع شخصی حداقل در زمان انتخابات، سیاستی مخالف سیاست های دوره قبل خود در پیش گرفت که تعدادی از این سیاست ها می  تواند مخالف راهبرد حزب جمهوریخواه باشد. البته که در زمان ریاست جمهوری ترامپ از راهبرد حزب برخلاف دیگر دوره های جمهوری خواهان در قدرت، نمی توان انتظار کارآیی آنچنانی داشت. از انتظارات دیگر جمهوری اسلامی میتوان به برداشتن تحریمها که خود وی در زمان ریاست جمهوری اش تحمیل کرده اشاره کرد.

مذاکره ترامپ و ایران بر قرار می شود؟

با توجه به انتظاراتی که هم امریکا و هم جمهوری اسلامی ایران از یکدیگر دارند و به نکات مهم آن اشاره شد، آیا اصلا مذاکره ای بین جمهوری اسلامی و ترامپ و دولت وی صورت خواهد گرفت؟

به نظر میرسد که جمهوری اسلامی اکراه دارد که با ترامپ مذاکره کند، ولی از سویی ایران در سیاست منطقه ای خود هم بر دیپلماسی و هم بر میدان تأکید کرده است. جمهوری اسلامی به دنبال این است که قدرت منطقه ای خود را حفظ کند و اجازه ندهد ژئوپلیتیک دیگری بر ژئوپلیتیک ایران در منطقه غلبه کند. ویژه اسرائیل که در ماههای اخیر تلاش می کند با افزایش تنش در منطقه، حملات به نیروهای مقاومت و عملیات تروریستی و حملات مستقیم، ژئوپلیتیک ایران را بسته نگاه دارد و از قبل آن بتواند تسلط خود را بر منطقه رقم بزند. به به ویژه آنکه تعدادی از کشورهای محافظه کار عرب در منطقه نیز با ایجاد رابطه با اسرائیل و همکاری های آشکار و پنهان با آن رژیم به دنبال کمک به سیاست ها و اهداف اسرائیل هستند.  

لذا با روی کار آمدن ترامپ اگر قرار بر این باشد که با دولت آتی آمریکا مذاکره ای صورت نپذیرد، باید عمدتا بر میدان تأکید کرد و این در حالی است که تمرکز صرف بر میدان و بدون دیپلماسی میتواند به گسترش جنگ در منطقه بیانجامد که خلاف سیاست جمهوری اسلامی از ابتدای حادثه هفتم اکتبر و نیز حمله اسرائیل به غزه بوده است.

ضمن اینکه نباید فراموش کرد که نتانیاهو از زمانی که پیروزی ترامپ را احساس کرده و در این دو ماهی که دموکراتها در کاخ سفید هستند ارزشی برای حرف و فشار آنها قائل نخواهد شد و احتمالا جنگ افروزی اش هم بیشتر می شود.

بنابراین، به نظر می رسد جمهوری اسلامی بدون تغییر استراتژی خود ممکن است بپذیرد در تاکتیک تغییراتی را ایجاد کند که در مورد هر موضوعی در جای خودش و با مشورت جمعی تصمیم به مذاکره بگیرد. نکته ای که وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی نیز به آن اشاره کرد. البته نوع برخورد ترامپ و پیام هایی که از جانب او در دو ماه آینده و قبل از حضور رسمی در کاخ سفید می رسد از اهمیت برخوردار است. در صورتی که احساس شود در گفتار صداقتی وجود دارد امکان گفت و گو با دولت آتی امریکا را همچون دولت بایدن نمی توان رد کرد.

در این رابطه چند نکته قابل ذکر است که میتوان گفت وضعیت را با دوره اول ریاست جمهوری ترامپ متفاوت می کند و باید درباره آنها دقت کرد: 

1. بعد از خروج ترامپ از برجام و توافقی که به عمل آمده، وضعیت مالی ایران نسبتا مناسب بود و به همین جهت کشور رشد قابل ملاحظه ای را تجربه می کرد.

2. روابط ایران و اروپا مناسب بود و اروپا خود یکی از مخالفین خروج ترامپ از برجام بود. در حالی که وضعیت روابط ایران و اروپا در مقطع فعلی در بدترین شرایط در دو سه دهه اخیر است. بطوری که دولت بایدن حاضر نبوده از سیاست های تندروانه اروپا حمایت کند و یا حداقل حمایتی تا کنون انجام نداده است. در حالی که اروپا ،ایران را متهم به تحویل موشک به روسیه می کند و اقدام به تحریم خطوط هوایی مسافربری ایرانی می نماید، ولی رئیس جمهور اوکراین در جریان یک سخنرانی بعد از تحریم اعلام کرد تا کنون موشکی از سوی ایران به روسیه تحویل داده نشده است.

3. سیاست روسیه در زمان ترامپ می تواند با سیاست روسیه در زمان بایدن متفاوت باشد. روسیه همچون دولت اسرائیل خود را از برندگان پیروزی ترامپ می داند. انتظار روسها این است که با تغییر سیاست آمریکا در قبال اوکراین، زلنسکی تسلیم شده، کمکها به اوکراین قطع شود، روسیه از محاصره اقتصادی غرب و آمریکا خارج شده، سرمایه های کشور در بانک های خارجی آزاد شده و حتی سرمایه گذاران آمریکایی در روسیه سرمایه گذاری کنند. لذا روس ها هم امتیازاتی سیاسی و اقتصادی به آمریکا ترامپ خواهند داد و هم ممکن است تعهدات خود را نسبت به کشورهایی همچون چین  ایران و... کاهش دهند.

4. ممکن است همین وضعیت در مورد بعضی از کشورهای عرب حوزه خلیج فارس رخ دهد. هر چند که کشورهای جنوبی خلیج فارس نسبت به سیاست های ترامپ اطمینانی کاملی ندارند، ولی با توجه به تجربه قبلی ریاست جمهوری ترامپ، ممکن است از روابط نزدیک تری با دولت او نسبت به دموکرات ها برخوردار شوند و مایل باشند که آمریکا، جمهوری اسلامی را بیشتر تحت فشار قرار دهد که این سیاست در دوره دموکراتها خیلی کارساز نبوده است.

5. ترامپ بارها اعلام کرده که اولویت اول دولت او چین است.در واقع او تلاش خواهد کرد که هر چه بیشتر چین را از نظر اقتصادی و سیاسی تحت فشار قرار دهد تا هم به رشد اقتصادی امریکا کمک کند و هم رشد اقتصادی چین را کند کند. لذا باید به این نکته توجه داشت که فشار برای تحریم بیشتر و عدم عرضه نفت به آن کشور در صورت تیره تر شدن روابط با آمریکا می تواند در دستور کار قرار گیرد که البته هم ایران و هم چین باید بر تقویت روابط خود بیش از گذشته تلاش کنند و از سویی سیاست هایی اتخاذ شود که تحریم های گذشته و به ویژه نفتی بر ایران تحمیل نشود.

بنابراین، با توجه به رخداد جدید در ایالات متحده امریکا اتخاذ یک استراتژی جدید در رابطه با موضوعات مختلف از اهمیت خاصی برخوردار است.

جماران