چشم انتظار ارزانی قیمت دلار نباشید

مرتضی عزتی، کارشناس اقتصادی در گفت و گو با «اطلاعات آنلاین» در واکنش به استیضاح همتی به بهانه نابسامانی اقتصادی اظهار داشت: اساسا بخش عمده ای از فضای اقتصادی تحت تاثیر سیاست های حاکم بر کشور، به ویژه در زمینه حمایت از سرمایه و سرمایه گذاری و جذب سرمایه خارجی است که این روزها به شدت از روابط خارجی و همچنین تحریم ها آسیب دیده است. در واقع وقتی اصرار به بی توجهی به پیمان های بین المللی نظیر اف ای تی اف داریم، نمی توانیم توقع گره گشایی اقتصادی داشته باشیم تا به این تشخیص برسیم که نه تنها وزیر اقتصاد، بلکه در کل نهاد دولت، از الزام هایی که می توانند توسعه را محقق کنند، محروم است.

وی افزود: البته وزیر یا سیاست گذار می تواند مختصری تاثیرگذار باشد یعنی دولت فقط می تواند ۵ یا حداکثر ۱۰ درصد تاثیرگذاری داشته باشد. بنابراین تغییر وزیر در تغییر حالت اقتصادی تقریبا هیچ اثری ندارد.

این مدرس اقتصاد در ادامه گفت: نکته مهمتر این است که در حدود شش ماه گذشته تیم اقتصادی دولت در حالی تصمیم گیری می کرد که بخشی از مسئولیت به عهده وزیر اقتصاد و بخشی دیگر در اختیار رییس بانک مرکزی بود. اما واقعیت چیزی جز این نیست که اصل تصمیم و سیاست گذاری در دست دولتی ها نیست.

او مشخصا درباره چرایی به هم ریختگی بازار ارز گفت: ترکیب عوامل اقتصادی و سیاسی می‌تواند باعث بالا و پایین شدن نرخ ارز شود. اساسا نرخ دلار یا هر پول خارجی تحت تاثیر دو عامل عرضه و تقاضا است. با این توضیح که در ایران وضعیت عرضه خوب نیست و عرضه دلار به قدر کافی نیست. همچنین تقاضا هم به علت‌های مختلف به ویژه واردات زیاد و مهمتر از این فرار سرمایه و تقاضا برای پس انداز ارزی به شدت بیشتر از عرضه است. علت اصلی اینکه در دوره‌هایی قیمت ارزهای خارجی مثل دلار سیر صعودی به خود می‌گیرد، اینها است. وی در همین زمینه اضافه کرد: یک علت  مهم و پایه ای هم پایین بودن تولید کشور است. در واقع تولید ملی ایران محدود و رشد اقتصادی پایین است، پس به طور معمول ارزش پول داخلی کاهش پیدا می‌کند که پول ملی ایران اساسا به واسطه پایینی رشد اقتصادی ارزش اش را از دست می دهد و به تبع آن ارزهای خارجی گران می‌شوند.

این کارشناس اقتصاد در ادامه گفت: با وجود برخی اتفاق‌های سیاسی، می‌توان برخی عامل‌های اقتصادی را با شیوه‌هایی به طور مقطعی کنترل کرد. در واقع برخی از عامل‌های اقتصادی‌ای که خارج از کنترل دولت هستند، فشار می‌آورند و باعث گرانی ارز می‌شوند. همچنین وقتی که عوامل سیاسی به بازار ارز شوک وارد می‌کنند، آن‌ها تاثیر می‌گذارند تا قیمت‌های بازاری جهش پیدا کنند.

عزتی افزود: همچنین وقتی احتمال تهدیدهای سیاسی، امنیتی و نظامی قوت می‌گیرد، چشم انداز ارزش ریال، کاهشی می‌شود که این چشم انداز موجب می‌شود فعالین بازار با احتمال افزایش قیمت آینده ارز خارجی، امروز قیمت‌ها را بالا ببرند که این‌ها هم در نوسان نرخ ارز سهم پررنگی دارد. همچنین وقتی که صحبت‌هایی سر این رخ داد که ایران و آمریکا تمایلی برای ورود به فضای جنگی ندارند، شاهد پایین آمدن قمیت‌ها بودیم. 

عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس تصریح کرد: در این شرایط که شوک‌های سیاسی باعث می‌شود، ارز گران شود به علت ضعف تولید و صادرات و نبود چشم انداز مثبت، بعید است که به مقدار زیادی به عقب برگردد و شاهد ارزانی ارز باشیم. همچنین بازار ارز آزاد منتظر می‌ماند تا عوامل اقتصادی‌ای که وجود دارند، قیمت را بالا ببرد. اینها می دانند در وضع موجود با یک شوک کوچک قیمت دوباره جهش پیدا خواهد کرد. پس باید گفت، تاثیر عوامل سیاسی، نظامی و ... همه شان به این علت است که واقعیت‌های پشت پرده اقتصادی، یعنی پایین بودن قدرت تولید کشور همچنان باقی است که اگر این معضل به نوعی برطرف شود، جهش‌های سیاسی و ...  اثرگذاری کمتری خواهند داشت. به همین علت است که تحریم های اقتصادی در گام نخست کاهش تولید را هدف قرار داده اند.

وی توضیح داد: باید این را در نظر داشت که با وجود رشد اقتصادی پایین، تحریم ها و بی ثباتی روابط خارجی، امکان کنترل جهش‌های بازار آزاد ارز کمتر است. یعنی تا زمانی که اقتصاد در ایران حسرت رشد را داشته باشد و قدرت اقتصادی ما بالا نیست و همچنین چشم انداز روشنی هم برای ترمیم فضای بیرونی نداریم، اثر گذاری سیاستگذار بسیار محدود می شود.

عزتی در پایان گفت: تا زمانی که رشد و قدرت اقتصادی بالا نرود و ثبات سیاسی نداشته باشیم، ایجاد ثبات در بازارها دشوار است. هر چند سیاستگذاری درست می تواند بی ثباتی را مقدار محدودی کاهش دهد.